Dijital gazetecilik hangi modeli çağırıyor?

Patrick Özdemiroğlu – Önceki yazımda internet gazeteciliğinin içindeki çıkmazı anlatmaya çabalamış, tahlilin okurun yine müşteri haline geleceği modellerde yattığını öne sürmüştüm.

Biraz geçmişe döneyim. Bundan uzun uzun yıllar evvel değişik bir galakside Norveç’in VG gazetesine onların habercilik modellerini incelemek için gitmiştim. İskandinavlar, dijital gazetecilik teknolojisinde ve dönüşümünde yalnızca bize değil Batı medyasına da çeşit bindirmiş durumdaydılar. Yıllardan 2014’tü ve sonları içinde ‘pek de haber olmayan’ bir ülke bunu nasıl başarabilmişti?

Şu an size çok enteresan gelecek bir şey söyleyeceğim: Okurlar gazetelerine büyük bir sempati ve hürmet besliyordu.

Paralı abonelik modelleri VG Plus’ın süratlice bir muvaffakiyet öyküsü haline gelmesini de bundan bağımsız okumak güç.

Ayrıca dönüşümlerini de çok yalın formda halletmiş, basılı ve dijital yayını iki farklı oluşum olarak görmekten vazgeçmişlerdi. Gün içinde dijital sayfaları yaparken, mesai sonunda bir seçkiyle kağıt versiyonu hazırlıyorlardı.

Burada çabucak bir parantez açıp bizde neler yaşandığına geri dönmek istiyorum. 2000’lerin başından itibaren kağıt ile dijital ortasında derin bir yayıncılık anlayışı farkı ve çekişmesi vardı. Bu hem interneti hem klasik gazeteyi aşağı çekti. Kağıt yeni dünyaya ahenk sağlamakta zorlandı, internet de (geçen yazıda anlattığım üzere) kağıdın parlak geleneklerini yok sayıp okurdan uzaklaştı. Bugün geldiğimiz noktada iki tarafın da bundan ziyanlı çıktığını söyleyebiliriz.

Peki artık Türkiye’de dijital basın, kelam konusu çıkmazdan nasıl kurtulabilir? Benim cevabım şu: Parayı okurdan alarak.

Bunu başarmak için gerekenler tam liste:

1. Kaliteli bir habercilik.

2. Okurun hürmet, sevgi ve itimat duyduğu bir yapı.

Bu formülü, iki anahtarın birebir anda çevirilmesiyle açılan kasalara benzetebiliriz. Biri olmadan oburunun pek değeri yok.

Birinci unsurda yaşadığımız düşünce insan kaynağı ile ilgili. Dijital basındaki çok sayfa gösterme baskısı ile internet editörleri operatörlere evrildi. Onlar çok tıklanacak bir manşet kapağı yapmanın gazetecilik olduğuna inandırıldı. Kaliteli habercilik de basılı yayın geleneğinden gelen bireylerin omuzunda kaldı. Lakin onların büyük çoğunluğu da yeni medyayı özümsemekte zorlandı. Tekrar de bu unsur işin nispeten kolay tarafı.

İkinci hususta yaşadığımız badireyi anlamak için ise Norveçlilerin neden bir ana akım gazeteye itimat ve hürmet duyduğunu merak etmek gerekiyor. Bu noktada teklifim bir Danimarka dizisi olan Borgen’da medyanın nasıl konumlandığını incelemeniz olacak.

Yine ülkemize dönecek olursak, paralı abonelik modelinin neredeyse hiç denenmediğini görüyoruz. Denenmiş modellerin daha uygununu yapmak için girişilen gayretler da Google’dan medet umduğumuz duvarlara çarpıyor. Bir defa de ödeme duvarlarına çarpmayı denemek bu kadar tabu olmamalı.

Batı medyası, bilhassa de geleneği çok güçlü olan gazeteler, deneme ve yanılma metotlarıyla 20 küsür yıldır okura sırtını dayayan bu modeli geliştirmeye çabalıyor. İnanç konusunun ne kadar kıymetli olduğunu Washington Post’un aldığı tek bir kararla 250 bin abone kaybetmesinde görebiliriz.

Peki biz ne yapmalıyız?

Norveç’te, ABD’de çalışan sistemler bize uymayabilir; standup yapan komedyenlerin sahnedeki latifelerinin ne kadar kahkaha aldığını ölçerek o latifeleri eleyip ve geliştirip en ülkü sete ulaşması üzere, ödeme duvarı modelleri de organik biçimde geliştirilebilir. Üstte bahsettiğim iki unsurun temel alındığı kurgular bu manada sabrı hak ediyor.

Kaliteli haberciliği destekleyen kimi içerik çeşitlerinin modelin muvaffakiyet bahtını artırdığını da görüyoruz. Okura yarar sağlayan, çok merak edilen bahislerde uzmanlarla onları bir ortaya getiren tahliller üzere. Vakit geçirmeyi sağlayan oyunlar üzere, bulmacalar üzere.

Ancak en değerlisi şu; yeterli gazetecilik maliyetli bir şey. Hem gazeteciler, hem de okurlar bu maliyetin altına girmeyi çok hak ediyor.

Tek sorun bu hususta kusur yapmaya bile başlamamak.