AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, ABD ile Çin ortasında uzun yıllardır birçok alanda süren tansiyon, ülkelerin karşılıklı gümrük vergilerini artırmasıyla tırmanmayı sürdürüyor.
İki ülke ortasındaki ekonomik savaşın kıymetli ayaklarından birisini de akıllı telefonlardan çiplere, yapay zekadan haberleşme ekipmanlarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsayan teknoloji kesimi oluşturuyor.
Amerikalı teknoloji devleri, uzun yıllardır üretim üssü olarak Çin’i tercih ediyor. Son yıllarda iki ülke ortasındaki tansiyonun artması ve buna bağlı gelişen siyaset değişikliği sebebiyle ABD, üretimini kendi topraklarına taşımayı hedefliyor.
Atılan adımlar, teknoloji üretimindeki dinamiklerin değişim sinyalini veriyor
Bu dönüşümün nedenlerinden birisi de teknoloji bilgi birikiminin korunması. Ortalarında Apple’ın da bulunduğu birçok Amerikalı teknoloji devi, eserlerinin değerli bir kısmını Çin’deki fabrikalarda ürettiriyor. Bu durum, Çinli üreticilere üretim marifeti kazandırmanın yanı sıra teknolojik bilgi birikiminin de dolaylı yollarla geçişine taban hazırlıyor.
Çinli şirketlerin teknolojinin birçok alanında Amerikalı şirketlerle yarışır hale gelmesi ve kimi alanlarda liderliği ele geçirmesi, ABD’nin üretim siyasetlerini gözden geçirmesini tetikledi.
Bu durumun önüne geçmek, Çin’in ticaretten aldığı hissesi daraltarak kendi hissesini artırmak ve teknolojide üstünlüğü korumak için ABD, geliştirdiği teknolojileri ülkesinde üretmeye odaklandı. Bu stratejinin temelinde ekonomik korkuların yanı sıra ulusal güvenlik telaşları de bulunuyor.
Üretimi ABD’ye taşıma konusunda şimdi hükümetin istediği düzeyde bir gelişme olmasa da şirketlerin bu istikametteki adımları, teknoloji üretimindeki dinamiklerin değişeceğinin sinyalini veriyor.
Uzun müddettir Çin’deki üretime büyük ölçüde bağımlı olan Apple, Hindistan ve Vietnam üzere ülkelerde üretim kapasitesini artırdı fakat ABD’nin gümrük vergi artışı düzenlemesi, Hindistan (yüzde 26) ve Vietnam’ı da (yüzde 46) kapsıyor. Bu sebeple gümrük vergilerinin artırılması, şirketlerin üretim merkezlerini ABD harici çeşitlendirme siyasetini da olumsuz etkiliyor.
ABD hükümeti, genel teknoloji üretiminin yanı sıra bilhassa çip üretimini kendi ülkesine taşımayı hedefliyor. Tüm teknolojiler için kritik kıymetteki bu teknolojinin ABD’de üretilmesine yönelik Intel, TSMC ve Samsung’un milyarlarca dolarlık yeni fabrika yatırımları bulunuyor.
Yüksek performanslı bilgi işlemede ABD, 5G’de Çin önde
Avustralya Stratejik Siyaset Enstitüsünün araştırmasına nazaran Çin, dronlar, elektrik bataryaları ve otonom sistemler üzere birçok alanda ABD’nin önünde yer alıyor.
ABD ise gelişmiş entegre devre tasarımı ve üretimi, yüksek performanslı bilgi sürece, doğal lisan sürece, kuantum bilgisayar, küçük uydular ve uzay fırlatma sistemleri üzere alanlarda öne çıkıyor.
Akıllı fabrikalardan otonom araçlara kadar pek çok yeni teknolojide kritik pozisyonda bulunan 5G ve 6G’de Çin’in üstünlüğü dikkati çekiyor. ABD, 5G ve haberleşme teknolojilerinde öne çıkan Huawei’ye yönelik sert önlemler almıştı. Amerikalı üst seviye isimler, kimi ülkelere Huawei ile 5G konusunda işbirliği yapmaması istikametinde tavsiyelerde bulunmuştu.
5G teknolojisinde en fazla patente sahip şirketler listesinde Huawei’yi Amerikan teknoloji şirketi Qualcomm izliyor. Listede Çin’den ZTE, Oppo, Xiaomi ve Vivo üzere birçok şirket de bulunuyor.
Huawei, uzun yıllar cep telefonlarını Google’ın işletim sistemi Android’in takviyesiyle kullanıcılarına sunmuştu. ABD’nin Çinli şirketler üzerindeki siyasetlerinin sertleşmesiyle Huawei’ye verilen bu takviye son bulmuştu. Huawei, bu kısıtlamadan sonra telefonlarını kendi geliştirdiği işletim sistemiyle kullanıcılarına sunuyor.
ABD’nin gümrük vergilerinin altında fikri mülkiyet hakları konusundaki hassasiyetler de var
ABD ile Çin ortasındaki tarife restleşmesi, teknolojide yalnızca ticaret istikrarlarını ve üretim çizgilerini değil birebir vakitte fikri mülkiyet hakları konusundaki hassasiyetleri ve işbirliği potansiyelini de derinden etkiliyor.
ABD Başkanı Donald Trump, 1 Şubat’ta imzaladığı kararnameyle Çin’den ithalata yüzde 10 ek gümrük vergisi getirmişti. Ek verginin sebepleri ortasında fikri mülkiyet hırsızlığı, zorla teknoloji transferi üzere sebepler de yer almıştı. Çinli üst seviye yetkililer de ek gümrük vergisinin ikili münasebetleri olumsuz etkilediğini belirterek, iki ülke ortasındaki ticari ilgilerin global iktisadın istikrarı açısından kritik olduğunu söz etmişti.
Bugün prestijiyle Çin’e yüzde 145 gümrük vergisi getiren ABD, teknoloji üretimini kendi topraklarına çekerek kritik teknolojilerin ve fikri mülkiyetlerinin Çin’in erişiminden uzak tutulmasını amaçlıyor.
Bu siyasetler ABD tarafından uygulanmaya çalışılsa da birtakım belirsizlikleri de beraberinde getiriyor. Bu siyasetler sonucu tedarik zincirleri daha karmaşık hale gelebilir, fikri mülkiyetlerin korunması zorlaşabilir ve potansiyel fikri mülkiyet ihlalleri ortaya çıkabilir. Fikri mülkiyet ihlalleri, başta Amerikalı şirketleri etkileyerek lisans gelirlerinde değerli düşüşlere sebep olabilir.
Yapay zeka patentlerinde önder pozisyondaki Çin’in çok sayıda şirketi ABD’nin ihracat kara listesinde
ABD, teknolojideki pozisyonunu güçlendirmeye yönelik siyasetler izlese de Çin’in teknolojideki aktifliği günden güne artırıyor. 5G’de global oyuncu haline gelen Çin, bu devrin en fazla konuşulan ve yatırım yapılan teknolojilerinden yapay zekada da patentleriyle öne çıkıyor. Bu yükseliş sebebiyle ABD geçen ay, Çin’in yapay zeka ve çip konusundaki yeteneklerini sınırlamak hedefiyle 50’den fazla Çinli şirketi ihracat kara listesine almıştı.
Birleşmiş Milletlerin raporuna nazaran Çin, 2014-2023 yıllarında 38 binden fazla patent müracaatında bulunarak yapay zeka patentleri alanında global yarışta öne çıkıyor. ABD’den 6 kat fazla patent başvurusu bulunan Çin, üretken yapay zeka patent sayısında da birinci 10 üniversite-araştırma kuruluşunun 8’ine mesken sahipliği yapıyor.
ABD’nin uyguladığı yüzde 145’lik gümrük vergisine karşılık Çin de bu ülkeye yüzde 125 gümrük vergisi uygulama kararı aldı. Çin’in de teknoloji alanında ABD’ye karşı kıymetli argümanları bulunuyor. Haberleşme teknolojileri başta olmak üzere teknolojinin birçok alanında kıymetli bir güce sahip olan Çin, elektrikli araçlarda da liderliği elinde bulunduruyor.
Dünyada en fazla elektrikli araç satan markalar listesinde Çinli BYD birinci sırada yer alıyor. BYD’yi Amerikalı Tesla takip ediyor. Listede Wuling, Li Auto, Geely ve Aito üzere Çin’den çok sayıda şirket bulunuyor.
Her iki ülkenin de kıymetli güce sahip olduğu teknoloji bölümü, gümrük vergilerinin karşılıklı artışından önemli halde etkilenecek.
Teknolojide korumacılık eğilimlerinin artmasıyla milletlerarası işbirliğinin zayıflaması ve bu bağlamda dinamiklerin tekrar şekillenmesi bekleniyor.
