Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Geleceğin nükleer gücü olarak anılan toryum, tabiatta uranyuma kıyasla çok daha bol ölçüde bulunuyor. Radyoaktif bir aktinit element olan toryum, sahip olduğu yüksek güç potansiyeli sayesinde bilhassa nükleer güç üretiminde yeni kuşak yakıt olarak öne çıkıyor. Güvenli, etraf dostu ve düşük atık üreten yapısıyla toryum, adeta uzun müddettir sırasını bekleyen bir güç ihtilali olarak bedellendiriliyor. Özellikle Çin’in İç Moğolistan bölgesindeki Bayan Obo maden kompleksinde, ülkenin tam 60 bin yıl boyunca güç gereksinimini karşılayabilecek büyüklükte toryum rezervleri bulması küresel olarak büyük bir yankı uyandırdı. Bugün birçok ülke, toryum tabanlı nükleer güç teknolojilerine yönelmiş durumda. Peki bu global yarışta Türkiye nerede duruyor? Toryum potansiyeli açısından varlıklı olduğu bilinen Türkiye, bu stratejik kaynağı nasıl kıymetlendirebilir?
‘ULUSLARARASI ALANDA DAHA İNANÇLI BİR ALTERNATİF’
Giresun Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Nükleer Bilimler Uzmanı Prof. Dr. Ayhan Kara, toryumun güç bağımsızlığı açısından stratejik bir hazine olduğunu vurgulayarak şu değerlendirmelerde bulundu:
“Ekonomik olarak düşük maliyetli, etraf dostu ve sürdürülebilir bir güç kaynağı sunarken, dışa bağımlılığı azaltarak güç maliyetlerini denetim altında tutma fırsatı verir. Stratejik açıdan ise hem fosil yakıtlara hem de uranyuma bağımlılığını azaltır ve güç arz güvenliğini artırır. Ayrıyeten nükleer silah üretiminde kullanımı sıkıntı olduğu için milletlerarası alanda daha inançlı bir güç alternatifi olarak öne çıkar.”
Türkiye üzere büyük toryum rezervlerine sahip ülkeler için bu durumun sadece güç güvenliği ve ekonomik büyüme açısından değil, birebir vakitte global piyasalarda işlenmiş toryum tedarikçisi olarak çıkarlı bir pozisyon elde etme fırsatı da sunabildiğini belirten Prof. Dr. Kaya, “Bu, ülkemizi güç teknolojilerinde başkan ülkelerden biri haline getirebilir“ açıklamasında bulundu.
Çin’in İç Moğolistan bölgesindeki Bayan Obo maden kompleksi
Türkiye için nükleer gücün hem ekonomik hem de stratejik açıdan büyük bir ehemmiyete sahip olduğunun altını çizen Prof. Dr. Kara, “Türkiye güç muhtaçlığının yaklaşık yüzde 72’sini ithal eden bir ülke. Nükleer güç, güç arz güvenliğini artırarak dışa bağımlılığı azaltabilir ve güç ithalatına harcanan döviz ölçüsünü düşürebilir. Aynı vakitte, nükleer güç karbon emisyonlarını sıfıra yakın düzeye indirerek Türkiye’nin çevresel sürdürülebilirlik gayelerine ulaşmasına katkı sağlar“ sözlerini kullandı.
‘VAZGEÇİLMEZ SEÇENEK OLARAK ÖNE ÇIKIYOR’
Açıklamalarını Türkiye’nin birinci nükleer santrali olan Akkuyu NGS ile örneklendiren Prof. Dr. Kara, “Akkuyu NGS tam kapasiteyle devreye girdiğinde 4 bin 800 MW kurulu gücüyle Türkiye’nin yıllık güç gereksiniminin yaklaşık yüzde 10’unu karşılayabilecek kapasitede. Bu, güç arzını çeşitlendirmek ve güç bağımsızlığını artırmak için değerli bir adım. Türkiye, ayrıyeten Sinop ve Trakya üzere bölgelerde yeni nükleer santral projeleri planlayarak bu alandaki kapasitesini artırmayı hedefliyor. Sonuç olarak nükleer güç, güç yoğunluğu, etraf dostu yapısı ve kesintisiz üretim kapasitesiyle Türkiye’nin güç arz güvenliğini sağlamada ve sürdürülebilir güç siyasetini desteklemede vazgeçilmez bir seçenek olarak öne çıkıyor“ dedi.
Dünyadaki toryum dağılımına dikkat çeken Prof. Dr. Kara, “Türkiye ve Hindistan başta olmak üzere Avustralya, Brezilya, ABD ve Güney Afrika üzere ülkelerde ağır olarak bulunuyor. Ekseriyetle monazit içeriklerde yer alan toryum, granit kayaçların vakitle aşınıp tortul alanlarda birikmesiyle oluşur. Bu bölgelerdeki ağır toryum varlığı, granit ve metamorfik kayaçların yaygın olması, ayrıyeten bu kayaçların uzun jeolojik süreçler boyunca aşınarak güçlü mineraller oluşturmasıyla alakalıdır. Türkiye’de bilhassa Eskişehir-Sivrihisar bölgesi, bu jeolojik ve mineralojik şartlar nedeniyle dikkat çeken bir toryum kaynağıdır“ diye konuştu.
‘TÜRKİYE’Yİ ÖNCÜ ÜLKE HALİNE GETİREBİLİR’
Dünyada toryum rezervlerine sahip ülkelerin durumları nasıl? Prof. Dr. Kara’ya göre Çin, toryum tabanlı Erimiş Tuz Reaktörleri (MSR) üzerine ağırlaşarak bu teknolojiyi yakın gelecekte ticarileştirmeyi ve hatta hidrojen üretimini hedefliyor. Hindistan ise yüksek toryum rezervlerini kıymetlendirmek için Hızlandırıcı Sürümlü Sistemler (ADS) ve Üç Kademeli Nükleer Programı’nı geliştirmiş durumda. Öte yandan ABD’nin geçmişteki deneysel çalışmalarını tekrar canlandırarak özel kesim dayanaklı Ar-Ge projelerine odaklandığının altını çizen Prof. Dr. Kara, “Bunun yanı sıra toryum bazlı reaktör teknolojileri İngiltere, Almanya, Brezilya, Hindistan, Endonezya, Çin, Fransa, Çekya, Japonya, Rusya, Kanada, İsrail, Danimarka ve Hollanda üzere ülkelerde araştırılıp geliştiriliyor” dedi.
“Türkiye, nükleer güç alanındaki mevcut altyapısı, yetişmiş insan gücü, bilgi ve birikimiyle toryum bazlı teknolojilere yönelik çalışmalar başlatabilecek yeteneklere sahip” diyen Kara, “Nükleer mühendislik alanında yetişen uzmanlar ve güç kesimindeki tecrübe, Türkiye’nin toryum teknolojileri geliştirmesi için güçlü bir temel sunuyor. Uzun vadeli stratejiler ve milletlerarası iş birlikleriyle bu yeteneklerin aktif bir formda kullanılması, Türkiye’yi toryum gücünde öncü ülkelerden biri haline getirebilir” açıklamasında bulundu.
‘SADECE ELEKTRİK ÜRETİMİ DEĞİL, BİRÇOK ALANDA İMKAN SUNUYOR’
Prof. Dr. Ayhan Kara, nükleer gücün sırf elektrik üretimiyle hudutlu kalmayıp sıhhat, uzay araştırmaları ve hidrojen üretimi üzere stratejik alanlarda da kritik kullanım imkanları sunabildiğine dikkat çekti. Prof. Dr. Kara, “Sağlık kesiminde teşhis ve tedavi süreçlerinde kullanılan radyoizotoplar, hastalıkların erken tanısı ve tesirli tedavi prosedürleri için vazgeçilmezdir. Türkiye, yerli radyoizotop üretimine yatırım yaparak sırf sıhhat kesimindeki dışa bağımlılığı azaltmakla kalmaz, birebir vakitte bu alanda bölgesel bir önder haline gelebilir“ sözlerini kullandı.
Dünya genelinde uzay araştırmalarında da nükleer gücün sunduğu avantajlardan yararlanılmasının hedeflendiğini söyleyen Prof. Dr. Kara, derin uzay misyonlarında, güçlü şartlarda kesintisiz güç sağlayabilen nükleer teknolojilerin uzun vadeli keşiflerin ve derin uzay araştırmalarının önünü açtığını paylaştı. Yapılacak yatırımların Türkiye’nin uzay teknolojileri alanındaki kapasitesini artırmasına, bilim ve teknoloji altyapısını güçlendirmesine ve milletlerarası rekabette daha güçlü bir pozisyona ulaşmasına imkan tanıyabileceğinin de altını çizdi.
Bunun yanı sıra nükleer gücün, hidrojen üretimi için de büyük bir potansiyele sahip olduğunu belirten Prof. Dr. Kara, “Sonuç olarak sıhhat, uzay ve hidrojen üzere stratejik alanlarda nükleer güce yapılacak yatırımlar, Türkiye’nin güç güvenliğini sağlamanın ötesinde, teknoloji ve bilimde bağımsız bir altyapı kurmasına yer hazırlayacaktır. Bu adımlar, Türkiye’yi hem bölgesel hem de global ölçekte daha güçlü bir pozisyona taşıyacak stratejik bir vizyonun parçasıdır“ diyerek kelamlarını noktaladı.
