SERVET YILDIRIM – Korumacılıkla dalga geçtiği ünlü “Mumcular Dilekçesi” bugün bile korumacılığa karşı hür ticareti savunulurken işin saçmalığını göstermek için daima örnek olarak kullanılır.
19’uncu yüzyılın birinci yarısında Bastiat, vaktin Fransız meclisine bir dilekçe sunar. Dilekçesinde, mum ve kandil üreticilerinin satışlarındaki daralma nedeniyle ziyana uğradıklarını belirterek, “Lütfen güneşin neden olduğu haksız rekabeti önleyin” der. Herkesin perdelerini sıkıca kapatmasının ve meskenlerine güneş ışığının girmesine müsaade vermemesinin sağlanmasını talep eder. Böylelikle mum ve kandil üreticileri “güneş ışığının yol açtığı haksız rekabet”ten korunacak ve maddi ziyana uğramaları engellenecekti. Bastiat aslında bu dilekçeyi vererek korumacılıkla dalgasını geçiyor, korumacılığın ne kadar absürd olduğunu vurguluyordu.
Bastiat’nın “Eğer mallar sonları aşamazsa, ordular aşar” kelamı de özgür ticaretin kıymetini vurgulayan bir diğer ünlü sözüdür. Hür ticaretin ehemmiyetini vurgulayan ve ticaretin engellenmesinin, savaş ve çatışmalara yol açabileceğini anlatan bir ikazdır. Hakikaten tarihte Bastiat’nın bu kelamını destekleyen çok sayıda örnek mevcuttur. Mesela 1929 buhranından çıkışta başta Amerika olmak üzere birçok ülke devayı yeniden muhafazacı önlemlere başvurmakta bulmuştu. Sonuçta milletlerarası ticaret durmuş ve ekonomiler yavaşlamış ve akabinde İkinci Dünya Savaşı patlak vermişti.
Avrupa için risk
Aynı halde Birinci Dünya Savaşı öncesi periyotta de durum farklı değildi. Müdafaacı tarifeler artmış, gümrük duvarları yükseltilmişti. Hem Almanya hem Amerika, kendi endüstrilerini korumak maksadıyla yüksek gümrük vergileri uygulamaya başlamıştı. Bu sürecin sonunda da savaş patlak vermişti. Bastiat’nın dediği üzere, mallar hudutları aşamayınca ordular aşmıştı.
ABD Başkanı Trump, 2 Nisan’da yeni bir müdafaacı devrin kapısını açtı. Bu sürecin de evvelkilerde olduğu üzere bir sıcak savaş ile sonuçlanıp sonuçlanmayacağını kestirmek güç, lakin kesin olan bir şey var: Önemli ve yıkıcı bir “ticaret savaşı” başlıyor. Önümüzdeki periyot, geçmişten çok farklı olacak.
Trump’ın seçimleri kazanmasının çabucak akabinde kasım ayında yazdığım “Bu savaşın kazananı olmayacak” başlıklı yazıda belirttiğim üzere “Filler tepişecek, çimenler ezilecek.” Küresel ticaret hacmi daralacak, global büyüme olumsuz etkilenecek, tedarik zincirlerinde aksamalar yaşanacak, ülkelerde enflasyon yükselecek, jeopolitik tansiyonlar artacak ve global piyasalarda istikrarsızlık derinleşecek. Bu durum, bilhassa gelişmekte olan ülke ekonomilerini ve paralarını olumsuz etkileyecektir.
Türkiye için ise, yüzde 10 olarak uygulanacak gümrük vergisinin bilhassa Asyalı rakiplere nazaran düşük olması nedeniyle Türkiye’nin bu süreçte olumlu etkileneceği yorumları yapılıyor. Fakat bu süreç birçok ülke üzere Türkiye’yi de tehdit ediyor.
Ticaret savaşları başka ülkeleri de içine alacak. Türkiye iktisadı de çeşitli kanallardan etkilenecek. Bu süreç, birtakım bölümler ve eserler için fırsatlar doğurabilir lakin genel tesir olumsuz olabilir. Mallar pahalılaşacak; enflasyonu düşürmeye çalıştığımız bir devirde ticaret savaşı nedeniyle dışarıdan enflasyon ithal etmeye başlayacağız. Avrupa Birliği başta olmak üzere büyük pazarlarımızda büyüme olumsuz etkilenebilir. Bilhassa ana pazarımız olan Avrupa sakinlik riski ile karşı karşıya kalacak. Bu da ihracatımızı olumsuz etkileyecektir. Türk lirası üzerinde paha kaybı baskıları artacaktır. Global iktisattaki yavaşlama, turizmi ve yabancı sermaye girişlerini de olumsuz etkileyebilir.
Ayrıca, yüksek tarifeler nedeniyle ABD pazarına girmekte zorlanan Çin, AB başta olmak üzere bizim mal sattığımız pazarlara “agresif fiyatlarla” saldırabilir. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe’nin dediği üzere “Bu durum en büyük pazarımız AB’ye ihracatımıza negatif yansıyabilir.”
