ABD Başkanı Donald Trump’ın 185 ülkeye ‘ticaretinde finansal açıkların bulunduğu’ gerekçesiyle getirdiği ek gümrük vergileri global piyasalarda ‘kara pazartesi’ yaşanmasına neden oldu. Tarifelerin açıklandığı günden beri kıymet kaybeden Asya borsaları dün adeta çakıldı. Japonya Nikkei endeksi neredeyse yüzde 9 kıymet kaybedince borsa kapatıldı. Hong Kong borsa ise yüzde 13.2 kıymet kabederek son 28 yılın en büyük düşüşünü yaşadı. Çin borsası yüzde 7.3 düşerken, Avustralya borsası da yüzde 6.1 düşüşle 2003 yılından bu yana en düşük düzeyini gördü. Avrupa’da tarifeler borsalara düşüş seyrini devam ettirdi. İtalya borsası yüzde 6.9, Almanya borsası 5.6 İngiltere borsası da 4.6 düşüş yaşadı.
‘ESKİSİ ÜZERE DEĞİL’
Trupm’ın dünya ticaretini tehdit eden tarifeleri, daha evvel teori ve tahlillerde ele alınan “küreselleşme çağı sona eriyor” tartışmalarını siyasi boyuta taşıdı. İngiltere Hazine Bakan Yardımcısı Darren Jones, Trump’ın tarifeleri sonrası globalleşme periyodunun sona erdiğini söyledi. Jones, BBC’ye verdiği röportajda, “Son 20-30 yıldır bildiğimiz globalleşme sona erdi” tabirlerini kullandı. Bu nedenle hem müttefiklerle münasebetleri güçlendirmeleri hem de yerli iktisada yatırım yapmaları gerektiğini belirtti. ABD’nin koyduğu yüzde 10’luk temel tarifenin bile İngiltere’yi etkilediğine işaret eden Başbakan Keir Starmer da İngiltere’yi korumak ismine devlet müdahalesine hazırlandıklarını duyurarak, “Dünya artık eskisi üzere değil. Ulusal çıkarlarımızı korumak için her şeyi yapacağız” diye konuştu.
ÇİN’E GÖZDAĞI VERDİ
Piyasalardaki tarife kaynaklı düşüşe “ilaç” benzetmesiyle cevap veren Trump, “Hiçbir şeyin berbata gitmesini istemem, lakin bazen bir şeyi düzeltmek için ilaç almanız gerekir. Dünyanın her yerinden, Avrupa’dan, Asya’dan birçok önderle konuştum. Bir mutabakat yapmak için can atıyorlar” dedi. AB dün gümrük vergileri konusunda ABD ile müzakereye hazır olduğunu açıklarken, Trump Çin’in yüzde 34 karşı tarifesini geri çekmemesi halinde, 9 Nisan’dan itibaren Çin’e vergiyi yüzde 50’ye çıkaracağı tehdidinde bulundu.
BİTCOİN 75 BİN DOLARIN ALTINDA
Başkan Trump’ın gümrük tarife paketiyle ilgili devam eden belirsizlik nedeniyle Bitcoin dahil global kripto para piyasasının pahası 24 saatte yaklaşık yüzde 10.58 azalarak 2 trilyon 390 milyar dolara geriledi. En büyük kripto para ünitesi olan Bitcoin’in fiyatı, son 24 saatte yüzde 10’dan fazla düşerek 75 bin doların altına indi.
SERBEST TİCARET BÖLGESİ İSTİYOR
ABD Başkanı Donald Trump’ın milyarder danışmanı Elon Musk, ABD ve Avrupa’da sonunda “çok yakın, daha güçlü bir ortaklık” kurmayı ve “sıfır tarife bölgesi durumuna” ulaşmasını umduğunu belirtti. Musk, LEGA partisi önderi Matteo Salvini’ye görüntü konferans aracılığıyla verdiği demeçte, “Umarım hem Avrupa hem de ABD’nin, benim görüşüme nazaran, ülkü olarak, sıfır tarife durumuna geçmesi ve Avrupa ile Kuzey Amerika ortasında faal bir özgür ticaret bölgesi yaratması gerektiği konusunda hemfikir olunur” dedi. Musk ayrıyeten, muahedenin her iki bölge ortasında bireylerin özgür sirkülasyonunu içermesi gerektiğini ve bunun Lider Trump’a tavsiyesi olduğunu söyledi.
YÜZDE 40 BÜYÜME KAYBI
Medipol Üniversitesi İşletme Ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kerem Alkin: Globalleşme 2.0 ‘büyük sıfırlama’ olarak pazarlandı, dünya global bir köy olarak nitelendirilmişti. Bundan sonra uzmanı olmadığın eseri üretmeye gereksinim yok, birbirlerinden temin edilecekti. Gelişmekte olan ülkelerdaha fazla borç almala teşvik edilecekti. Fakat bu yönetilemez bir borç batağı oluşturdu. Akabinde iki ‘siyah kuğu’ (gerçekleşme ihtimali çok düşük olan olaylara verilen isim) gerçekleşti; Covid19 ve Ukrayna-Rus savaşı. Tedarik zinciri çöktü. Stratejik iktisat değer kazandı.
Trump tam bu noktada globalleşme 2.0’ın Amerikan iktisadını ziyana uğrattığını savunarak iktidara geldi. Birinci periyodunda de bunu söyledi ancak Kongre’de demokratlar çoğunluktaydı ve kendi yandaşları bile buna sıcak bakmıyordu. İkinci devrinde ABD’nin 1.2 trilyon dolar bütçe açığı ve 1 trilyon dolar dış ticaret açığını yürütemeyeceğini anlayarak tarifelerle yeni global sistemin başladığını ilan etti. Trump iktisadın zorlanması ve enflasyonun artmasını göze almış durumda. Bir birbuçuk yıl bir Amerikan halkı bir bedel ödeyecek lakin sonra bunun meyvelerini almaya başlayacak. 2026 Kongre’nin yenilenmesi için seçim var. Trump başarılı olamazsa Kongre’deki çoğunluğunu kaybeder.
İçinde bulunduğumuz durum Türkiye’nin de ortalarında olduğu Endonezya, Brezilya, Tayland, Arjantin üzere global güney ülkeleri ortasında dayanılmaz bir işbirliğini doğuracak. Ticari, teknoloji ve savunma işbirlikleri gelişecek. ‘NearShoring’ (yakından tedarik) “Friendshoring’ (dost ülkeden tedarik) yayılacak. Süreç yerine oturana kadar global iktisat ise gerileyecek. Dünya iktisat yüzde 3 global ticaretin yüzde 4 artması bekleniyordu. Hem dünya iktisadında hem de dünya ticaretinde yüzde 40 büyüme performansı kaybı ile karşı karşıya kalabiliriz.
‘50’DEN FAZLA ÜLKE TEMASTA’
ABD Hazine Bakanı Scott Bessent ve Ticaret Bakanı Howard Lutnick, pay senetlerindeki düşüşe karşın açıklanan gümrük vergilerinin hayata geçirileceğini tekrarladı. Bessent, yaşananları “bir geçiş süreci” olarak tanımladı. İktisat idaresinde yer alan üst seviye bir isim olan Kevin Hassett de, 50’den fazla ülkenin bir muahede için Trump ile temas ettiğini söyledi.
İPHONE 3 BİN 500 DOLARA ÇIKABİLİR
Trump’ın Çin’e koyduğu ek gümrük vergisi teknoloji devi Apple’ı vurdu. 2 Nisan’da açıklanan tarifeler sonrasında üreteminin yüzde 90’ı Çin’de bulunan Apple şirketi yaklaşık 400 milyar dolar kıymet kaybetti. ABD’de 500 milyar dolarlık yatırım kararı alan Apple’ın tedarik ve üretim zincini ABD’ye taşınması nedeyse imkansız. TechInsights analisti Wayne Lam, iPhone üretim maliyetinin 580 dolardan 850 dolara çıkacağını söyledi. Wedbush Securities analisti Dan Ives, bu artışın tüketiciye yansıyacağını ve 256GB iPhone 16 Pro modelinin 1.100 dolardan 3 bin 500 dolara çıkabileceğini söz etti.
NE OLMUŞTU?
ABD borsaları 2 Nisan’da açıklanan tarifelerin akabinde iki günde 2231 puan gerileyerek 6.6 trilyon dolar kaybetti. S&P 500 endeksi dün de 1.300 puan kayıpla açıldı. Amerikan borsalarında Trump’ın 17 Ocak’taki yemin merasiminden bu yana yaşanan kayıp 13 trilyon doları aştı. Milyarderlerin kaybı 353 milyar dolara ulaştı. Kripto borsaları 250 milyar dolar kaybetti. Global borsaların kaybı ise 9.5 trilyon dolar.
